Gubici kalijuma u zemljištuKalijum, kao i ostali hranljivi elementi, gubi se iz zemljišta, iz rizosfereiznošenjem prinosima, ispiranjem i erozijom. Sa stanovišta obezbeđenjabiljaka kalijumom i fi ksacija kalijuma se može smatrati gubitkom, poštose smanjuje za biljke pristupačna frakcija kalijuma. Pri tome, međutim, nedolazi do smanjenja njegove ukupne količine u zemljištu.Na obradivim zemljištima u umerenim klimatskim uslovimaiznošenje kalijuma prinosima predstavlja najveći deo gubitka. Iznošenjekalijuma prinosima zavisi od vrste i genotipa, visine prinosa, plodnostizemljišta, posebno obezbeđenosti zemljišta pristupačnim oblicima kalijuma,klimatskih uslova i brojnih drugih činilaca i kreće se u većini slučajevaod 30 do 200 kg/ha. Sa stanovišta bilansa kalijuma u zemljištu od značaja jeda li se sa parcele odnosi celokupan biološki prinos ili samo poljoprivredni.Naime, kalijum se u znatno većoj meri nagomilava u vegetativnim organimabiljaka (stabljici i listovima) čijim se zaoravanjem nakon žetve značajandeo iznetog kalijuma vraća u zemljište.Ispiranje hraniva iz oraničnog sloja, pored toga što nepovoljnoutiče na ishranu biljaka, predstavlja i ekonomski gubitak i ekološki problem.Za razliku od azota (ispiranje nitratnog jona) koji se u određenimagroekološkim uslovima intenzivno ispira i predstavlja značajan ekološkiproblem (eutrofi kacija i dr.), ispiranje kalijuma je drugačije. Zahvaljujući R. Kastori, Ž. Ilin, I. Maksimović, M. Putnik-Delić56njegovom vezivanju za adsorptivni kompleks zemljišta kalijum se u manjojmeri gubi i time predstavlja znatno manji fi totehnički i ekološki problem.Smatra se da je ispiranje kalijuma posledica peptizacije zemljišnih koloida,koji dispergovani lako prolaze kroz zemljišta i ispiraju se u dublje slojevezemljišta i u podzemne vode. Na zemljištima koja sadrže više kalcijuma ispiranjekalijuma je manje pošto kalcijum utiče na taloženje koloida i sprečavanjihovu disperziju, a time i ispiranje kalijuma. Pokretljivost kalijuma i njegovoispiranje je naročito veliko na lakim peskovitim zemljištima koja seodlikuju malim sadržajem gline i kapacitetom izmene katjona i na kiselimzemljištima u humidnim uslovima. Prema Wulff et al. (199
intenzitetispiranja kalijuma na peskovitom zemljištu, na osnovu višegodišnjeg merenja,pri dozi đubrenja od 180 kg K/ha, iznosilo je godišnje 133 kg K/ha.Sadržaj vlage u zemljištu u velikoj meri utiče na pokretljivost kalijuma.U tropskim uslovima, sa velikom količinom padavina, na organogenim irazloženim zemljištima ispiranje kalijuma može da bude značajno. U humidnimuslovima u geološko vreme veći deo primarnih minerala glineprelazi u sekundarne usled ispiranja jona kalijuma. Ovaj proces je naročitoprisutan kod malih minerala usled njihove velike specifi čne površine. Uhumidnim uslovima dolazi do zakiseljavanja zemljišta. Samo u uslovimavisoke koncentracije vodonikovih jona (pH<3) dolazi do značajnijeg odavanjajona kalijuma i s tim u vezi dekompozicije minerala (Feigenbaum etal., 1981). Organska materija zemljišta nema specifi čna mesta za vezivanjekalijuma zbog čega je on sklon ispiranju. Godišnji gubici kalijuma zavisnood edafskih, klimatskih i agrotehničkih uslova, kreću se u prosekuod nekoliko do desetine kilograma po hektaru godišnje. Gajenjem useva,poboljšanjem strukture zemljišta i kalcifi kacijom kiselih zemljišta možese sprečiti veći gubitak kalijuma iz zemljišta. U kiseloj sredini dolazi dorazdvajanja lamela kod minerala gline (2:1), što je praćeno izlaženjem jonakalijuma koji se zatim ispira sa koloidima iz oraničnog sloja. Pošto ispiranjekalijuma u značajnoj meri zavisi od edafskih i klimatskih uslova priutvrđivanju vremena primene kalijumovih đubriva neophodno je voditiračuna o pomenutim činiocima. U uslovima u kojima postoje uslovi zaintenzivnije ispiranje kalijuma preporučuje se njegova primena u manjimdozama u više navrata.Gubici kalijuma vodenom erozijom na nagnutim terenima moguda budu znatno veći nego ispiranjem. Vodena erozija zemljišta se javljausled disperzione akcije i transportne snage vode, oticanja vode po nagibu.Količina i brzina oticanja zavisi od: padavina i njihovih karakteristika, padapovršine terena i sposobnosti zemljišta da upije i provodi vodu kroz vertikalnipresek. Vegetacijski pokrivač, kao što je gust sklop ledine ili šume,modifi kuju, ublažavaju dejstvo klime, topografi je i svojstva zemljišta naeroziju i time gubitak kalijuma. U vetrovitim, ravničarskim oblastima eol-KALIJUM U ISHRANI BILJAKA - KALIJUM I POVRĆE -57ska erozija može da prouzrokuje, takođe, veće gubitke kalijuma. Odnošenjepovršinskog sloja zemljišta erozijom osiromašuje zemljište u hranljivim elementima,tako i u kalijumu, što se nepovoljno odražava na njenu plodnost.
Intersantan tekst
- - - - - - - - - -
http://www.ipipotash.org/udocs/411-potassium-in-plant-nutrition-potassium-and-vegetables.pdf
evo celog teksta sve sto treba znati o kalijumu je ovde
- - - - - - - - - -
Jos jedan veoma zanimljiv deo
Pepeo. Pepeo koji nastaje posle sagorevanja biljnih ostataka, usledvisokog sadržaja kalijuma smatra se kalijumovim đubrivom, iako poredkalijuma sadrži i druge biogene elemente. Upotreba pepela kao đubrivaima lokalni značaj. Pepeo se koristio u seoskim gazdinstvima u doba kadasu se kao gorivo koristili žetveni ostaci, slama žitarica, stabljike suncokreta,kukuruzovina i dr. U novije vreme proizvodnjom energije, tzv. “zeleneenergije“, sagorevanjem žetvenih ostataka pepeo postaje ponovo aktuelnođubrivo (Ilić et al., 2004, Martinov et al., 2005).Sastav i nutritivna vrednost pepela koji nastaje kao produkt sagorevanjabiomase razmatrali su Loo i Koppejan (2002). Pri sagorevanjubiomase gubi se celokupna količina azota. Najveći deo fosfora zaostaje upepelu i dolazi do emisije jednog dela kalijuma, hlora, sumpora i natrijumakao sastojka letećeg pepela ili soli (KCl, NaCl, K2SO4). Soli nastaju u reakcijikalijuma ili natrijuma sa hlorom ili sumporom. Sa ekološkog stanovištanaročito je značajna sudbina nekih teških metala: Cd, Hg, Cu, Pb. Oni ostajuu pepelu ili isparavaju.Sveža biljna masa sadrži u proseku oko 80% vode i oko 20% suvematerije Suva materija biljaka sadrži u proseku 6% mineralnih materija,pepela. Elementarni sastav pepela u proseku je sledeći (%): K 42, O 24,Cl 7, Si 7, P 5, Ca 5, Mg 4, S 4, Na 1 i mikroelemenata 1. Iz navedenog semože zaključiti da je pepeo biljaka izuzetno bogat kalijumom. Sastav i rastvorljivostpojedinih elemenata u pepelu iz biomase su različiti i zavise od KALIJUM U ISHRANI BILJAKA - KALIJUM I POVRĆE -133većeg broja činilaca, posebno od njegovog porekla, odnosno biljne vrstei zemljišnih uslova (Tab. 26). Pepeo nusproizvoda strnih žita odlikuje sevećim sadržajem oksida kalijuma, kalcijuma, magnezijuma i fosfora. Poredtoga, fosfor se nalazi u obliku Ca3(PO4)2, a kalcijum u vidu CaCO3. U pepeluslame žita oko 30% kalijuma je u vodi rastvorljivo, što znači da je za biljkepristupačan. U pepelu se kalijum nalazi i u slabo rastvorljivom obliku uvidu kalijum silikata. Samo deo fosfora je rastvorljiv, dok su hlor i sumporrastvorljivi u vodi.Pepeo nezagađene biomase može da se koristi kao đubrivo. U Austrijise upotreba pepela kore drveta i piljevine kao đubrivo na poljoprivrednimpovršinama preporučuje do 1.000 kg/ha, na zelenim površinama,pašnjacima i livadama do 700 kg/ha, a u šumama do 3.000 kg/ha jednomu 50 godina. Pepeo drveta sadrži od 3 do 7% K2O. Pošto u toku sagorevanjaorganske materije u pepelu dolazi do povećanja koncentracije prisutnihmineralnih materija među kojima i teških metala, preporučljivo je pređubrenja pepelom ispitati njegov hemijski sastav i tek nakon toga utvrditinjegovu količinu za đubrenje. Pepeo suncokretove stabljike predstavlja izrazitokalijumovo đubrivo pošto sadrži 36% K2O, 2,5% P2O5 i 18,5% CaO,pepeo stabljike kukuruza se, takođe, odlikuje visokim sadržajem kalijuma27% K2O, 9% P2O5 i 8% CaO, pepeo pšenične slame ima 14% K2O, 7%P2O5 i 6% CaO. Zbog visokog sadržaja katjona pepeo ima alkalnu reakciju,zbog čega se preporučuje njegova primena na kiselim zemljištima u ciljupopravke pH vrednosti Sander i Andren (1997).Tab. 26. Sadržaj kalijuma u pepelu nekih biljaka (Popović, 1989)--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Biljna vrsta K2O % u SM Biljna vrsta K2O% u SM---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------Četinari 6-6,9 Pšenica (slama) 9,4-17,0Hrast 8,5 Krompir (stabljika) 21,7Topola 12,5 Kukuruz (stabljika) 27,2Brest 22,0 Duvan (stabljika) 23,0Raž (slama) 9,7-22,0 Suncokret (stabljika) 36,0